Sancar MARUFLU
(Ege'yi ve İzmir'i Sevenler İzmir Kültür ve Sanat Derneği
İzmir'i Sevenler Platformu Başkanı)
Dünden Bugüne Kültürpark
Kültürpark içinde 80’nci kez açılacak olan İzmir Enternasyonal Fuarı, Atatürk Cumhuriyeti’nin ilk Enternasyonal organizasyonudur. Dünya genelinde en eski genel statülü fuarların başında gelir. İtalya’nın Milano kentinde 86 yıl önce kurulmuş, merkezi şu anda Paris’te bulunan UFİ kısa adıyla anılan “Uluslar arası Fuarlar Birliği”ne 73 yıl önce kabul edilmiş ilk Orta ve Yakın Doğu Fuarı’dır. Ufi’nin 1968 ve 1974 Uluslar arası Kongreleri İzmir’de düzenlenmiştir.Maalesef 1974’den bu yana UFİ İzmir’e Uluslar arası Kongre vermemiştir.
İlk kez 1923 İzmir İktisat Kongresi’nin beraberinde İhracatçı Şerif Remzi Reyend Bey’in Osmanlı Bankasından satın aldığı Hamparsumyan Depoları içinde yer alan ve İzmir’in Konak semtinde bulunan İncir Üzüm İşletmesinde Yerli Mallar Sergisi adıyla açılan,sonra 1927 yılına kadar Mithatpaşa Sanatlar Mektebi’nde devam eden, 1929 yılından itibaren 6 kez de Pasaport’taki Gazi Heykeli’nin arkasında; şimdiki Büyük Efes Oteli’nin bulunduğu alanda “İzmir 9 Eylül Panayırı” adıyla açılan “Beynelmilel Fuarı”, gerçek kimliğini 75 yıl önce 1936 yılında Dr.Behçet Uz ve arkadaşlarının İzmir’e kazandırdıkları Kültürpark içindeki düzenlemesiyle bulmuştur. 1 Eylül 1936’da görkemli bir törenle açılan ilk Kültürpark’ın ve İzmir Beynelmilel Fuarı’nın Basmane 9 Eylül Kapısı önünde düzenlenen muhteşem açılış törenine ,Başvekil İsmet İnönü, Maraşel Fevzi Çakmak, İktisat Vekili Celal Bayar’la birlikte kabine ve parlemento temsilcileri katılmışlardır. Churchill’in İngiltere’si, Hitler’in Almanya’sı ile Stalin’in Sovyet Rusya’sı ayrıca Mısır ve Yunanistan 1936 Fuarı’na katılan ilk ülkeler arasındaydı.
1 Eylül 1936 günü Kültürpark’ta açılan İzmir Beynelmilel Fuarı’na Dr.Behçet Uz birbirleriyle küskün olan Başbakan İsmet İnönü ile İktisat Vekili Celal Bayar’ı bir araya getirmeye başarmıştı. Bu gelişmeye çok sevinen Atatürk ,Dr.Behçet Uz’a bu uzlaştırıcı başarısı nedeniyle “Uz soyadını vermiştir. Bu yılki Fuarımız 2011 yılına özgü olarak 8 Eylül’de açılıp, 18 Eylül’de kapanacaktır. Bu yılki Fuar’da yeniden aday olacağımız “EXPO İZMİR 2020”ye proje konusu olması düşünülen;”Herkes için Çevre ve Çevre Teknolojileri” teması işlenecektir. Avusturya Partner Ülke, Denizli ise konuk Kent olacaktır. 2000’e yakın yerli ve yabancı firma 50’nin üzerinde Devlet Fuar’a katılacaktır. Bu arada Fuar süresince 15 civarında büyük ana etkinlik yaşanacaktır. Fuar’ın açılışı Kültürpark Atatürk Açıkhava Tiyatrosu’nda gerçekleşecektir. Açılış törenine CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu,Sanayi ve Ticaret Bakanları, İzmir’den Milletvekili seçilen iki bakanımız Binali Yıldırım ve Ertuğrul Günay’da katılacaklardır. 80’li yıllar öncesinde düzenlenen 30 gün süreli İzmir Fuar’ları tam anlamıyla birer şenlik şeklinde yaşanırdı. Ticari ve Sanayi faaliyetlerinin yanı sıra, Kültürel ve Sanatsal faaliyetler daima ön plana çıkardı. İstanbul’dan ve Ankara’dan gelen Tiyatro ,Opera, Bale ve Müzik gösterileri Fuara renk katarlardı. Bu gün olduğu gibi o yıllarda da Lunapark, çocukların da ,yetişkinlerin de vazgeçilmez bir fuar değeriydi. Türkiye’de ilk Lunapark İzmir Fuarı’nda kurulmuştur. İzmir Fuarı’na ilk Lunapark oyuncaklarını kazandıran da Fuar Atölyeler Amiri Ali Fahri Usta’dır. Onun yaptığı Türkiye’nin en yüksek Dönme Dolabı adeta Fuarın bir simgesiydi... Ali Fahri Usta’nın Büstünü dahi Lunapark’a dikmişlerdi. Dünya’nın ve Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden gelen sirkler, buz revüleri, akrobotik ve sportif gösteri grupları, Türkiye’nin çeşitli yerlerinden Fuar’a gelen herkes tarafından izlenirdi. Dr.Behçet Uz’la son nefesini verdiği güne kadar birlikte çalışmış bir kişiyim. Kültürpark’ın ve Fuar’ın kurucusu Dr.Behçet Uz’un yegane arzusu ticari fuarın başka bir fuar alanında düzenlenmesi, Kültürpark’ın ise halkın yeşil alan, eğlence ve dinlence gereksinimlerini karşılayacak tesislerle yaşatılmasıydı. Dr.Behçet Uz ve arkadaşları İzmir Enternasyonal Fuarı’nı Kültürpark’a yeni fuar alanı bulununcaya kadar geçici olarak taşıdıklarını söylemişlerdir. İzmir B.B. Başkanı Aziz Kocaoğlu’nun Kültürpark ile Fuar’ın birbirinden ayrılması çalışmalarını ve Gaziemir’de başlattıkları yeni fuar alanı projesi çalışmalarını ilgi ve takdirle izliyorum.Kültürpark yeniden Kültür ve Sanat tesisleriyle, tabiat zenginlikleriyle, göl ve havuzlarıyla, lunaparkları,botanik bahçeleri, spor tesisleri,müzeleri,halkın;çay bahçelerinde ,nargile köşelerinde, dinlence alanlarında zamanını geçireceği, yılın 12 ayı açık olacak müstesna yeme içme köşeleriyle herkesin keyif duyacağı yemyeşil bir alan haline yeniden getirilmeli ve varlığını sürdürmelidir. Maalesef bizim tutkun olduğumuz o eski Kültürpark ve Fuar değerleri artık yok edilmiştir.İzmir’e Kültürpark gibi yeni bir alan kazandırmak artık zor ve olanaksızdır. Bu çok emek ister. Ancak modern inşaat teknolojisiyle yeni fuar alanları kazandırmak kolay ve pratiktir. Geleceğin çağdaş İzmir Fuarı ve EXPO 2020’nin düzenleneceği alan İzmir’i gerçek anlamda Uluslar arası Fuarcılık Merkezi yada Dünya Ticaret Merkezi haline getirecektir. Şimdiki Fuar, Kültürpark’ın doğal güzelliklerine zarar vermektedir. Ortaya çıkan kaptıkaçtı ve başdan sağma zihniyetine son verebilmenin tek yolu yepyeni bir fuar alanının İzmir’e kazandırılmasıdır.
yaşatan dostlarımla birlikte Efe kıyafetleri giyerek Harmandalı ve Zeybek oynayacağım. Aynı zamanda Efe ve Zeybek Kültürünü eserleriyle yaşatmış olan Samim Kocagöz, Şeref Üsküp, Şükran Kurdakul,Atilla İlhan,Saldıray Hakgüder gibi Kültür ve sanat değerlerimizi de yad edeceğiz.
İzmir Fuarı, enternasyonal hüviyetini kazandıktan sonra Cumhuriyet Hükümetleri tarafından daima Devlet Politikalarıyla yönetilmiştir. Atatürk, İzmir Fuarı’na çok önem vermiştir. Fuarı ve Fuarcılığı bir Cumhuriyet değeri olarak değerlendirmiştir. Başvekil İsmet İnönü, İktisat Vekili Celal Bayar, İzmir Fuarı’nı hep desteklemişlerdir. İzmir Fuarı,”İzmir Enternasyonal Fuarı” adıyla genç Türkiye Cumhuriyeti’nin dış ticari ilişkilerine büyük katkılarda bulunmuştur. Türkiye’nin Dünyaya açılan penceresi olmuştur. İhracatın gelişmesi, Türk ulusal ürünlerinin tanıtımı ve satışı ile Türkiye’ye yarar sağlayacak yabancı ürünlerin ithal edilmesi uluslar arası ticari ilişkilerimize güç ve ivme kazandırmıştır. Türkiye ilk yıllarda Türkiye’nin teknolojik gelişimine yarar sağlayacak makine, otomotiv, motor gibi araçlar ile bazı tarımsal sanayi ürünlerini İzmir Fuarı yoluyla ithal etmiştir. Yabancı ülkelere ise fuar yoluyla keten,kenevir,tütün,pamuk,incir,üzüm gibi tarım ürünleriyle bazı madenler satmıştır. Özellikle Fuara katılan Vilayet Pavyonlarında Türk el sanatları çok beğenilmiştir. Halı,kilim,bez, ahşap, el ürünleri, deri ürünleri, toprak ve seramik ürünler ile bal,reçel,salça gibi ürünlerimiz alıcı bulmuştur. İhracat gerçekleşmiştir. İkinci Dünya savaşı yıllarında Dünya’da ve Avrupa’da yaşanılan buhrana rağmen İzmir Enternasyonal Fuarı, varlığını sürdürmüştür. Başvekillerden Şükrü Saraçoğlu, Recep Peker, Refik Saydam İzmir Enternasyonal Fuarı’na önem ve değer vermişlerdir. 1950 yılında Demokrat Parti’nin iktidara gelmesiyle Hükümetlerin “Kalkınan Türkiye” mefkuresi en çok İzmir Enternasyonal Fuarı’nda kendisini göstermiştir.
İzmir Fuarı’nın en parlak dönemleri ADNAN MENDERES’in Başbakanlık yaptığı dönemlerdir. Bir uluslar arası Fuarın başarısı katılan ülkenin yada ziyaretçi sayısının fazlalığı değildir. Bir fuarın gerçek başarısı ticaret hacmindeki canlılıktır. Adnan Menderes’in Başbakanlığında kurulan Demokrat Kabine, İzmir Enternasyonal Fuarı gerçeğini Hükümet Programına alan ilk Cumhuriyet Hükümetidir. Özellikle Cumhurbaşkanı Celal Bayar,iktisatçı kimliğiyle tüm dış temaslarında İzmir Enternasyonal Fuarı’nı tanıtmıştır.Yabancı devletleri davet etmiştir. İzmir Fuarı gerçekten 1951-1959 yılları arasındaki MENDERES’li yıllarda en muhteşem dönemini yaşamıştır. Menderes’li yılların İzmir Belediye Başkanları sırasıyla ;Reşat Leblebicioğlu, Merhum Rauf Onursal, Selahattin Akçiçek, Enver Dündar Başar ve Faruk Tunca idi. Menderes’li yılların Fuar Müdürü ise Ferruh Örel’di. Fuarın yaratıcısı ve kurucusu 1932 yılından itibaren Merhum Dr.Behçet Uz’dur. Fuarı geliştiren ve enternasyonal mahiyette önem kazanmasını sağlayan ise Adnan Menderes’tir. Adnan Menderes 20 Ağustos 1952 tarihinde, 59 yıl önce 21’nci İzmir Enternasyonal Fuarı’na, Cumhurreisi Celal Bayar ile birlikte geldi. Beraberinde Başvekil Yardımcısı Fevzi Lütfü Karaosmanoğlu,Hariciye Vekili Fuat Köprülü, Gümrük ve İnhisarlar Vekili Sıtkı Yırcalı, Maliye Vekili Hasan Polatkan ve Ticaret Vekili Enver Güreli olduğu halde fuarda büyük gövde gösterisi yaptı. 1952 yılında İzmir Valisi Osman Sabri Adal,İzmir Belediye Reisi Rauf Onursal’dı. Başvekil Adnan Menderes,Demokrat Parti Hükümetinin “Yeni Kalkınan Türkiye Proje ve Prensiplerini” ilk kez İzmir’de İzmir Enternasyonal Fuarı nedeniyle yaptığı ard arda toplantılarda açıkladı. Başvekil Adnan Menderes’in 1952 İzmir Fuarı Etkinliklerini 4 yabancı Bakan, 3 yabancı Bakan Yardımcısı,8 Büyükelçi ile 39 diplomasi temsilcisi izlediler. Ayrıca; 3 uluslar arası Haber Ajansı 40’ın üzerinde yabancı gazeteci izledi. Adnan Menderes’in İzmir’den tüm Dünyaya verdiği İktisadi mesajlar İzmir Enternasyonal Fuarı’nın iktisadi kimliğini tescil ettirdi. Uluslararası kimlik kazandırdı.
1899 yılında Aydın’da doğan Başvekil Adnan Menderes’in en önemli ve en anlamlı günleri İzmir’de geçti. İzmir’de okudu. Karşıyaka Spor Kulübü’nde ise futbol oynadı. Yaşamının sonuna kadar İzmir’i ve İzmir’lileri çok sevdi. Vefasını ve katkılarını hiç esirgemedi. 1952-1960 yılları arasında İzmir Enternasyonal Fuarı’nda Başbakan Menderes, çizdiği yeni Rota,sayesinde Fuara artık 40’ın üzerinde Devletin katılmasını sağladı. Ara rejim döneminde Vali ve Belediye Başkanı olan Enver Saatçıgil ile Y.Mimar Ferruh Örel ile Ziraat Y.Mühendisi İsmet Kaptan gibi Fuar Müdürleri de çok başarılı hizmetler yaptılar. Süleyman Demirel’in Başbakan olmasıyla özellikle 1966-1971 yıllarında İzmir Enternasyonal Fuarı’nda yeniden bir canlanma dönemi başladı. İzmir’in 3 yabancı dil bilen dış ekonomik ilişkilerde başarılı Belediye Başkanı Osman Kibar, İzmir Enternasyonal Fuarı’na katılan yabancı ülke sayısını önce 52’ye,sonra 56’ya çıkardı.
Başkan Osman Kibar’ın en büyük yardımcısı gelmiş geçmiş en başarılı Fuar Müdürlerinden Arkeolog Ahmet Dönmez’di. Ahmet Dönmez, İngilizce, Fransızca ve Almanca’yı ana dili gibi konuşurdu. Bilgili, Güleryüzlü,sempatik ve akıllı bir yöneticiydi. Osman Kibar ve Ahmet Dönmez ikilisinin başarılı dış temasları sayesinde 1968 yılında “Uluslar arası Fuarlar Birliği Kongresi” İzmir’de İzmir Büyük Efes Oteli’nde yapıldı. Delege olarak İzmir’e gelen 121 uluslar arası fuarın üst düzey temsilcisi İzmir’i ve Ege’yi tanıdılar. Olağanüstü başarılı geçen kongrenin ardından “UFİ” kısa adıyla anılan “Uluslar arası Fuarlar Birliği”, 1974 Kongresini de İzmir’e verdi. Ayrıca;”1971 Uluslar arası Akdeniz Olimpiyatları’nın İzmir’de düzenlenmesi sağlandı. Başbakan Süleyman Demirel’de 1969 yılında geldiği İzmir’de açılışını yaptığı İzmir Enternasyonal Fuarı’nın açılış töreninde;”… Memleketin inkişafı doğrultusunda attığımız adımlarda, İzmir Fuarı’nın özel bir anlamı vardır. Milletler arası ticarette gerçek yerimizi Fuarlarımız geliştikçe alacağız…” dedi.
1973-1978 yıllarında Başbakan Bülent Ecevit ilk kez İzmir Enternasyonal Fuarı’nda Ticaret Bakanı Dr.Teoman Köprülüler’in yönetiminde;”İhracatı Özendirme Seferberliğini” başlattı. Başbakan Bülent Ecevit;1978, 20 Ağustos’unda İzmir Enternasyonal Fuarı açılışında yaptığı konuşmada; “…Uluslar arası ve Ulusal Fuarlar,gelişmekte olan ülkelerin ekonomileri için birer can simididir. İzmir Enternasyonal Fuarı’nın milletce başlattığımız İHRACATI ÖZENDİRME ve GELİŞTİRME SEFERBERLİĞİMİZE yararlar getirmesini diliyorum…”dedi.
1973-1980 yıllarında İzmir Belediye Başkanı olan İhsan Alyanak,sempatik ve atak tavırlarıyla, tecrübeli ve eğitimli Belediyecilik bilgisiyle İzmir Enternasyonal Fuarı’na renk ve canlılık kazandırdı. Kendinden önceki Belediye Başkanı Osman Kibar ile sıcak ilişkilerini daima sürdürdü. 1974 yılında “Uluslar arası Fuarlar Birliği Kongresi”ni İzmir’de başarıyla düzenledi. Fuar Md.Arkeolog Ahmet Dönmez’den daima yararlandı. Yine mesleği Arkeolog olan Hamdi Asena’nın başarılı bir fuar yöneticisi olmasını sağladı.
1974 yılından itibaren ilk kez İzmir Ticaret Odası Başkanı Dündar Soyer ve İzmir’li Meslek Odaları Başkanları İhsan Alyanak’ın çağrısıyla fuara önem vermeye başladılar. Ard arda yapılan toplantılar sonrası ilk kez İzmir’de İ.E.F. alanında ilk İHTİSAS FUARLARI’nı düzenleme çalışmaları başlatıldı. Doç.Dr.Mete Oktav, Sancar Maruflu ve İskender Odabaşoğlu, ilk kez Tarım,Tarımsal Mekanizasyon,Çiçekçilik, Gıda, Ambalaj, Giyim, Mutfak ve Banyo ve Mobilyacılık Fuarları projelerini hazırladılar. Ege Üniversitesi’nin, Ticaret Odası’nın,EBSO’nun da katkılarıyla İhsan Alyanak tarafından
1977 yılında Türkiye’nin ilk ihtisas fuarcılığı İzmir’de başlatıldı.İhsan Alyanak döneminde İzmir’in Valisi Necdet Calp’dı. İzmir Fuarı’ndaki gelişime ve değişime büyük katkıları oldu.
1981 yılından itibaren İzmir Enternasyonal Fuarlarında Turgut Özal’ın atak ve istikrarlı dış ticaret politikaları izlendi. 1981 yılında İzmir Enternasyonal Fuarı,Birleşmiş Milletler ve UFI’nin de müsadeleriyle Atatürk’ün 100’ncü Doğum Yıldönümü onuruna “Uluslar arası İzmir Atatürk Fuarı” adıyla açıldı. Fuar’da 58 yıllık Atatürk Cumhuriyetinin 1923’den 1981’e katettiği aşamalar sergilendi. Atatürk’ün “Barışçı ve Medeniyetçi” görüş ve düşünceleri tüm dünya’ya tanıtıldı. 50’nin üzerinde yabancı ülke, 3 uluslar arası örgüt ile ilk kez Sivil Toplum Örgütleri fuara katıldılar. Tecrübeli Belediyeci Cahit Günay’ın Belediye Başkanı olarak görevlendirildiği bu dönemde önce Nazmi Çengelci, sonra Hüseyin Öğütcen Valilik yaptı.
Hasan Mutafoğlu, İç Mimar ve Grafiker Sadri Bey, Haydar Yuluğ, Elektrik Şefi Selahattin Bulgurcuoğlu, , Ziraat Y. Mühendisi Ayla Kayacan Maruflu, Doğan Baran, Cumhur Gürüz, Fevzi Akbulut, Özdal Sezen, Ziraat Y.Mühendisi, Arif Çelik, Mütercim Tahsin Göldeli, Hayrettin Turgut, Yavuz Gönen, Necla Gönen, Meray Aydınlı, Hayrullah Güdük, Mustafa Karşıyakalı, Tuncay Benzeden, Orman Y.Mühendisi Şerafettin Tanık, Halil Erdoğan, Adnan Karaaslan, Ünal Köksal, Hatice Katipoğlu, Veznadar Lemi Bey, Ercüment Gökberk, Remziye Dinler, Arslan Abşin, Yılmaz Turan, Nihat Üsküdar, Mustafa Özel,Arif Çalışkan,İbrahim Nayır, Şakir İrdili, Erdil Pala, Düttürü Ramazan,Fahri Akkurt, Nazmi İlhan, Şadiye Zümrüt,