Menderes Havzası'nın kirliliğinin bedeli ne?

Menderes için Meclis Araştırması

CHP Doğa Haklarından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı ve Denizli Milletvekili Gülizar Biçer Karaca Menderes Havzası’nda su kirliliğine bağlı artan sağlık sorunları için Meclis Araştırması istedi.

Türkiye’nin 59 su varlığının tehdit altında olduğunu söyleyen Denizli Milletvekili Biçer Karaca; bunlardan Bafa Gölü, Bartın ve Nilüfer Çayları gibi 8 su varlığının artık geri dönüşü olmayan noktada kirlendiğine, geri döndürmenin zor da olsa hala mümkün olduğuna, 36 su varlığından birinin de Ege’ye hayat veren Menderes Nehri olduğuna dikkat çekti.

Büyük Menderes’in kirlenme sebeplerinin başında; deri, tekstil ve kentsel atıklar, jeotermal akışkanlar, sanayi kuruluşları atıkları, maden tozları, zeytin karasuları, atık sular ve tarım ilaçlarının denetimsiz kullanımının geldiğinin altının çizen Biçer Karaca, “dördüncü sınıf su kirlilik seviyesine ulaşan, Türkiye’nin en kirli üçüncü nehri haline gelen Menderes Nehri’nin beslediği havza çölleşiyor, bölgede canlı yaşamı sona eriyor” dedi.

“YÜKSEK MALİYET İNSAN CANINA KAST ETMENİN GEREKÇESİ OLAMAZ”

Bölgeyi tehdit eden sorunlar arasında HES’lerin rolüne de dikkat çeken CHP Doğa Haklarından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı; Menderes Nehri'ni besleyen çayların üzerinde yer alan HES'lerin özelleştirilmeye başlanması ile şirketlerin kazançlarını arttırmak uğruna Menderes Nehri'ne daha az su bıraktığını ya da sıcakları ve yağış azlığını gerekçe göstererek hiç bırakmadığını” söyledi. Artan sanayi kaynaklı kirlilik nedeniyle Menderes Havzası’nda kanser başta olmak üzere artan sağlık sorunları kaynaklı maliyetlerin araştırılması büyük önem taşıdığını vurgulayan Biçer Karaca; eylem planları ve projeler hazırlanmasına rağmen, yüksek maliyet gerekçe gösterilerek toplum sağlığını tehdit eden kirliliğe çözümün ertelenmesinin geri dönüşü olmayan sonuçlar doğuracağını hatırlattı.

EGELİ ÇİFTÇİYE NEDEN KİRLİLİK REVA GÖRÜLÜYOR?

Araştırma önergesinde yıllardır kirlilikle boğuşan, son dönemde ise toplu balık ölümleri ve su seviyesindeki azalma ile gündeme gelen Büyük Menderes Nehri'nin Ege Bölgesi’nin en uzun nehri olduğunu belirten Biçer Karaca, nehrin beslediği Menderes Havzası'nın, ekolojik özellikleri nedeniyle Ege Bölgesi ve Türkiye tarımına önemli katkılarda bulunduğuna dikkat çekti. Havzanın yaklaşık %44‘lük bir kısmının tarım alanı olduğunu ifade eden Biçer Karaca, "Havzanın en önemli özelliği pamuk, zeytin, incir, kestane, buğday, mısır, arpa, ayçiçeği, meyve ve sebze başta olmak üzere Türkiye tarımı için önemli miktarda tarımsal ürün üretilmesidir. Büyük Menderes topraklarının neredeyse yarısında (%45) tarımsal üretim yapan Egeli çiftçiler sadece 2010 yılında Türkiye kestane üretiminin %31’ini, incir üretiminin yaklaşık %65’i, zeytin üretimin %20’sini sağlamışlardır" dedi.

MENDERES İÇİN ACİL EYLEM PLANI ÇAĞRISI

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞI’NA

Menderes Nehri’ndeki kirliliğin ve çevresel etkileri ile Menderes Havzası’nda kirliliğe bağlı artan sağlık sorunları kaynaklı maliyetlerin araştırılması amacıyla Anayasa’nın 98. TBMM İçtüzüğü’nün 104. ve 105. Maddelerine göre Meclis Araştırması açılmasını arz ve teklif ederiz.

                                                     Gülizar BİÇER KARACA

                                                        Denizli Milletvekili

    GEREKÇE

Yıllardır yaşanan kirliliğin boyutları ve alınan önlemlerin yetersizliğiyle gündemde olan, son olarak balık ölümleri ve su seviyesindeki azalma ile gündeme gelen Büyük Menderes Nehri, Ege Bölgesi’nin en uzun nehridir. 584 km uzunluğundaki Büyük Menderes Nehri, Afyon ve Denizli yakınlarından sızan kaynaklardan doğar, Işıklı Gölünü dolduran sularla beslenir. Uşak‘tan katılan Banaz Çayı ve Muğla‘dan Çine Çayı sularını bünyesine katarak Aydın sınırlarından Ege Denizi‘ne dökülür.

Büyük Menderes Nehrinin beslediği Menderes Havzası, ekolojik özellikleri nedeniyle, Ege Bölgesi ve Türkiye tarımına önemli katkılarda bulunmaktadır. Havzanın yaklaşık %44‘lük bir kısmı tarım alanıdır. Havzanın en önemli özelliği; pamuk, zeytin, incir, kestane, buğday, mısır, arpa, ayçiçeği, meyve ve sebze başta olmak üzere Türkiye tarımı için önemli miktarda tarımsal ürün üretilmesidir. Büyük Menderes topraklarının neredeyse yarısında (% 45) tarımsal üretim yapan Egeli çiftçiler sadece 2010 yılında Türkiye kestane üretiminin %31’ini, incir üretiminin yaklaşık %65’i, zeytin üretimin %20’sini sağlamışlardır.

Sanayileşme, kentleşme, nüfus artışı ve endüstriyel atıklar nedeniyle her geçen gün kirliliği artan Büyük Menderes için yapılması gereken; sadece bir yaşam alanı olarak çevrenin korunması tedbirleri bağlamında değil nehir tarafından beslenen havzada yetişen tarım ürünlerinin verimi, gıda kalitesi ve güvenliğinin sağlanması ile halk sağlığı açısından da çok boyutlu ele alınmak zorundadır.

Büyük Menderes’in kirlenme sebeplerinin başında; deri, tekstil ve kentsel atıklar, jeotermal akışkanlar, sanayi kuruluşları atıkları, maden tozları, zeytin karasuları, atık sular ve tarım ilaçlarının gelişigüzel boşaltılması gelmektedir. Büyük Menderes, yıllardır dökülen bu kirleticiler nedeniyle dördüncü sınıf su kirlilik seviyesine ulaşmış, Türkiye'nin en kirli üçüncü nehri haline gelmiştir. Öte yandan Menderes nehrinin beslediği havzanın çölleşmesi, bölgede canlı yaşamın sona ermesi anlamına gelmektedir. Menderes nehrini besleyen çayların üzerinde yer alan HES'lerin özelleştirilmeye başlanması ile özelleştirilen HES'lerin kendi kazançlarını düşünerek Menderes nehrine daha az su bırakması ya da sıcakları ve yağış azlığını gerekçe göstererek hiç bırakmamasına dikkat çekilmektedir.

Menderes Nehri'ndeki sanayi kaynaklı kirliliğe bağlı kanser başta olmak üzere artan sağlık sorunları kaynaklı maliyetlerin araştırılması büyük önem taşımaktadır. Eylem planları ve projeler hazırlanmasına rağmen, yüksek maliyet gerekçe gösterilerek toplum sağlığını tehdit eden kirliliğe çözümün ertelenmesi, geri dönüşü olmayan sonuçlar doğuracaktır.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 2016 yılında Büyük Menderes Havzası Kirlilik Planı hazırlanmış ancak meslek odalarının, sivil toplum kuruluşlarının ve bölge çiftçilerinin ısrarlı çağrılarına rağmen hala somut adım atılmamıştır. Bakanlık; “endüstriyel nitelikli atık suların kontrolü amacıyla belirlenmiş olan önlemler tek tek ele alındığında, ortaya yüksek bir maliyetin çıkacağı öngörülmektedir.” Tespitiyle yaşam alanlarının korunmasının “maliyetli” olduğunu temel almıştır. Yüksek maliyet gerekçesiyle Menderes Nehri; siyasete, günübirlik politikalara, bürokrasideki değişimlere feda edilmemelidir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yıllardır uygulamayı düşündüğü Büyük Menderes Havzasını kurtarma projesinin uygulanmaya başlanmamasının telafisi yoktur. Sivil toplum örgütleri, meslek odaları ve bölgede alan araştırması yapan uzmanlar; TBMM'yi Büyük Menderes Nehrini Kurtarma Eylem Planı’nı  acilen uygulamaya davet etmektedir. Büyük Menderes havzası ve onu besleyen Büyük Menderes Nehri; enerji, sanayi, maden ocağı üretimi adına feda edilemez.

Sanayileşmenin artışı ve atık su arıtma tesislerine duyulan ihtiyacın yeterince karşılanamaması, denetimin etkin ve kontrollü yapılıp yapılmadığının izlenmesi, acil müdahale gerektiren su kirliliğine çözüm ve sağlık sorunlarının maliyetinin tespiti için Anayasa’nın 98. TBMM İçtüzüğü’nün 104. ve 105. Maddelerine göre Meclis Araştırması açılmasını arz ve teklif ederiz.

Yorumlar